Strategie rozwoju – definicje, cele, praktyczne metody badawcze

Strategia rozwoju to jeden z najważniejszych dokumentów, jakimi posługują się jednostki samorządu terytorialnego. Powinien on określać podstawowe kierunki rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego. Strategia rozwoju pełni również funkcję angażującą miejscową społeczność i innych partnerów zainteresowanych rozwojem lokalnym, poprzez m.in. proces konsultacji czy oceny działań samorządowców.

Z definicji

Strategie rozwoju definiowane są w sposób ogólny, niejednokrotnie bardzo formalny, nieraz również bez podjęcia próby oddania specyfiki tego problemu.

Według A. D. Chandlera strategia to określenie głównych, długofalowych celów danego podmiotu i przyjęcie takich kierunków działania oraz takiej alokacji zasobów, które są niezbędne dla zrealizowania skonkretyzowanych celów. Z kolei R. L. Ackoff uważa, że strategie rozwoju odnoszą się do długofalowych celów i sposobów ich osiągania, wpływających na system jako całość.

Inne definicje usiłują określić merytoryczny wyróżnik, którym najczęściej jest pozycja w otoczeniu, interakcja lub nawet walka z otoczeniem. Przykładowo M. Koontz i C. O’Donnell definiują strategię jako planowanie interpretatywne lub jako plany opracowywane w obliczu planów konkurencji, natomiast H. Mintzberg określa strategię rozwoju jako sposób kształtowania relacji między organizacją i jej otoczeniem za pomocą spójnych wzorców w strumieniach decyzji organizacyjnych odnoszących się do otoczenia.

Podstawowe cele i metody badawcze

Strategie rozwoju przygotowywane są na trzech szczeblach: krajowym, regionalnym i lokalnym. Mają one pomagać w podejmowaniu i realizowaniu działań w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zachowania spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej.

Strategia to zbiór określonych reguł decyzyjnych precyzujących ogólny sposób zachowania się organizacji. Aktualne pojęcie strategii rozwoju odnosi się przede wszystkim do zdefiniowania celów i określania sposobów ich osiągania poprzez wykorzystanie określonych środków w danym miejscu i czasie, z uwzględnieniem ograniczeń i możliwości zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

W ramach prac strategicznych najczęściej prowadzone są takie działania, jak:

•  badania mieszkańców (ich celem jest przede wszystkim rozpoznania problemów i potrzeb mieszkańców)
• badania przedstawicieli urzędów
• warsztaty kreatywne (ich rolą jest znalezienie odpowiedzi na pytania o to, w jaki sposób możliwe jest osiągnięcie wybranych celów strategii rozwoju)
• analizy desk research materiałów zastanych

Desk research to metoda badawcza polegająca na kompilacji, analizowaniu i przetwarzaniu danych oraz informacji pozyskanych z istniejących źródeł, a następnie formułowaniu na ich podstawie wniosków dotyczących badanego problemu. Analizy desk research materiałów zastanych to badania wtórne (wykorzystują badania pierwotne jako źródło danych analizy) przeciwstawiające się badaniom pierwotnym (generowanie danych).

Na bazie przeprowadzanych analiz i metod badawczych opracowywane są dokumenty strategiczne zawierające kluczowe treści, ważne z perspektywy przyszłości samorządu, które można wdrożyć w praktyczne działania. Ważnym elementem strategii rozwoju jest również analiza struktury społeczno-demograficznej oraz analiza wskaźnikowa prowadzona w oparciu o wademekum samorządowca. Na ich podstawie prowadzone jest racjonalne, naukowe prognozowanie przyszłych zdarzeń dla badanego podmiotu, a także rekomendowane są wdrożenia, kierunki rozwoju oraz sposoby przeciwdziałania aktualnym problemom.